ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΥΠΟΥ
Οργανώσεις στην Ελλάδα αλλά και εθνικοί και διεθνείς φορείς υγείας προειδοποιούν: Οι διακρίσεις δεν προστατεύουν από τον COVID-19
Αθήνα, 17 Ιουλίου 2020
Σε συνέχεια επιστολής που έστειλαν στις αρχές Ιουλίου στις ελληνικές αρχές, οι οργανώσεις που εργάζονται με πρόσφυγες και μετανάστες στην Ελλάδα εκφράζουν την ανησυχία και αντίθεση τους στην απόφαση της κυβέρνησης να επιβάλει για άλλη μια φορά μέτρα περιορισμού κυκλοφορίας σε όλες τις δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, στο γενικότερο πλαίσιο της πρόληψης εμφάνισης και διασποράς κρουσμάτων του κορωνοϊού COVID-19.
Αν και οι περιορισμοί στην ελευθερία κίνησης με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας δύναται να είναι απαραίτητοι και δικαιολογημένοι, οι οργανώσεις υποστηρίζουν ότι θα πρέπει εντούτοις να βασίζονται σε επιστημονικές ενδείξεις, και να μην επιβάλλονται με αυθαίρετα κριτήρια που παραπέμπουν σε κοινωνικές διακρίσεις, δεδομένου ότι ο περιορισμός κυκλοφορίας έχει αρθεί για τους υπόλοιπους κατοίκους της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, για την επιβολή περιορισμού της ελευθερίας της κίνησης στους κατοίκους των εν λόγω δομών φιλοξενίας, δεν μπορεί να γίνει επίκληση λόγων δημόσιας υγείας, καθώς κάτι τέτοιο δε θα εδραζόταν σε καμία επιστημονική βάση. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις τα μέτρα παραβιάζουν την οδηγία της ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή αιτούντων (2013/33, άρθρο 8 περί κράτησης).
Συγκεκριμένα, όπως έχει τονιστεί σε δηλώσεις ή οδηγίες από διεθνείς οργανισμούς, πανεπιστημιακούς φορείς και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών -κάποιες εκ των οποίων παρατίθενται στο τέλος αυτής της ανακοίνωσης- δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η απομόνωση ολόκληρων δομών φιλοξενίας ή η εφαρμογή περιοριστικών μέτρων στην κυκλοφορία επιδρούν αποτελεσματικά στη μετάδοση του ιού στις δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο και μεταναστών, ή παρέχουν πρόσθετα προστατευτικά αποτελέσματα για το γενικό πληθυσμό, εκτός εκείνων που επιτυγχάνονται με συμβατικά μέτρα περιορισμού και προστασίας που ισχύουν καθολικά για όλον τον πληθυσμό. Ως εκ τούτου, μια ορθολογική στρατηγική για την πρόληψη και την προστασία του προσφυγικού πληθυσμού από την εξάπλωση του Covid-19 πρέπει να επικεντρώνεται στη βελτίωση των συνθηκών επισφαλούς στέγασης, εκείνων που καθιστούν αδύνατη την κοινωνική απόσταση (social distancing) στα υπερπληθή κέντρα φιλοξενίας. Έως σήμερα, ωστόσο, δεν έχουν υπάρξει επαρκείς κινήσεις σ’ αυτή την κατεύθυνση. Μάλιστα, πολλές οργανώσεις που εργάζονται σε κέντρα όπου έχουν εφαρμοστεί μέτρα περιορισμού της ελευθερίας της κίνησης, έχουν διαπιστώσει αυξημένη ψυχολογική πίεση και άγχος που δύνανται να οδηγούν στη γενικότερη επιδείνωση της υγείας των αιτούντων άσυλο. Επιπλέον, ο περιορισμός της κυκλοφορίας θέτει εμπόδια στην πρόσβαση των αιτούντων άσυλο σε υπηρεσίες ζωτικής σημασίας (ιατρικές, νομικές κ.λπ) που βρίσκονται έξω από τις δομές όπου διαμένουν.
Σύμφωνα με τους υπογράφοντες αυτή την ανακοίνωση, η κυβέρνηση θα πρέπει να αξιολογεί αυστηρά τις όποιες πολιτικές προστασίας δημόσιας υγείας υιοθετεί σύμφωνα με τις αρχές της αναγκαιότητας, αναλογικότητας και σεβασμού της αρχής της μη διάκρισης και να απέχει από τη μονιμοποίηση των προσωρινών μέτρων μέσω καταχρηστικής επίκλησης έκτακτων αναγκών. Επίσης, θα πρέπει να εφαρμόζονται μέτρα που πραγματικά διασφαλίζουν την υγεία του προσφυγικού πληθυσμού και κατά συνέπεια και του συνολικού πληθυσμού της χώρας, ήτοι:
• Αποσυμφόρηση όλων των υπερπληθών δομών
• Ορθή και ευέλικτη χρήση των διαθέσιμων από την ΕΕ κονδυλίων για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης με τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια
• Συμπερίληψη στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας όλων των μεταναστευτικών ομάδων,-συμπεριλαμβανομένων των μη καταγεγραμμένων αιτούντων άσυλο και αυτών σε “λίμπο”.
• Εξασφάλιση υπηρεσιών ύδρευσης, απολύμανσης, υγιεινής (WASH)
• Διανομή ειδών προσωπικής υγιεινής
• Παροχή εκτενούς και κατανοητής πληροφόρησης στις προσφυγικές κοινότητες.
• Εκτενής ενημέρωση των πολιτών για θέματα δημόσιας υγείας, μάλιστα σε σχέση με τη φιλοξενία του μεταναστευτικού πληθυσμού.
Θα πρέπει να γίνει ευρύτερα κατανοητό πως δεν δύναται να υπάρξει δημόσια υγεία χωρίς την προστασία της υγείας προσφύγων και μεταναστών. Η δαιμονοποίηση του προσφυγικού πληθυσμού που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα -μάλιστα τη στιγμή που θα έπρεπε να καταβάλλονται προσπάθειες για την ομαλή ένταξή τους στον κοινωνικό και εργασιακό ιστό της χώρας- δεν προασπίζει τα πραγματικά συμφέροντα των πολιτών και πλήττει ανεπανόρθωτα τις δημοκρατικές αρχές της χώρας.
Προς επίρρωση των ανωτέρω, έχουν επισημανθεί τα εξής:
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:
«Το δικαίωμα στην ετοιμότητα, την πρόληψη και τον έλεγχο του COVID-19 για πρόσφυγες και μετανάστες πρέπει να ασκείται μέσω ολοκληρωμένων νόμων και εθνικών πολιτικών και πρακτικών χωρίς διακρίσεις, με ιδιαίτερη μέριμνα στα παιδιά και σε θέματα φύλου. Οι συνθήκες υγείας που βιώνουν πρόσφυγες και μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με COVID-19, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως δικαιολογία για την επιβολή αυθαίρετων περιορισμών, στιγματισμού, κράτησης, απέλασης και άλλων μορφών διακρίσεων». (Απόσπασμα από Προσωρινή Οδηγία, 17 Απριλίου 2020)
Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων:
«Ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η μετάδοση SARS-CoV-2 είναι υψηλότερη μεταξύ των μεταναστών και προσφύγων, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως ο υπερπληθυσμός σε κέντρα υποδοχής και κράτησης αυξάνουν την έκθεσή τους στην ασθένεια. Μπορεί επίσης να εξαπλωθούν κρούσματα σε κέντρα υποδοχής και κράτησης γρήγορα απουσία κατάλληλων μέτρων πρόληψης.»
Σε άλλο σημείο: «Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η απομόνωση ολόκληρων καταυλισμών περιορίζει αποτελεσματικά τη μετάδοση του SARS-CoV-2 στα κέντρα υποδοχής και κράτησης, ή παρέχει πρόσθετες προστατευτικές εγγυήσεις για το γενικό πληθυσμό, εκτός εκείνων που θα μπορούσαν να επιτευχθούν με συμβατικό περιορισμό και προστατευτικά μέτρα. (Aποσπάσματα από Τεχνική Αναφορά, 15 Ιουνίου 2020)
Γιατροί Χωρίς Σύνορα
«Η παράταση του μέτρου για τον περιορισμό κυκλοφορίας των αιτούντων άσυλο που ζουν στα κέντρα υποδοχής θα μειώσει περαιτέρω την ήδη περιορισμένη πρόσβασή τους σε βασικές υπηρεσίες και ιατρική περίθαλψη και, στην τρέχουσα φάση της επιδημίας COVID-19, δεν δικαιολογείται σε καμία περίπτωση από άποψη δημόσιας υγείας. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει επιβεβαιωμένο περιστατικό σε κανένα από τα κέντρα υποδοχής των νησιών, πράγμα που σημαίνει ότι αυτός ο πληθυσμός δεν αποτελεί κίνδυνο. Αντίθετα, διατρέχει κίνδυνο. Τέτοιου είδους διακρίσεις στιγματίζουν και περιθωριοποιούν τους πρόσφυγες, τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες, δεν δικαιολογούνται από άποψη δημόσιας υγείας και αυξάνουν την ευαλωτότητα αυτού του πληθυσμού απέναντι στην επιδημία. Τα μέτρα για τη δημόσια υγεία θα πρέπει να προστατεύουν τους ανθρώπους, ειδικά τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς με χρόνιες παθήσεις. Δεν πρέπει να τους παγιδεύουν σε υπερπλήρεις καταυλισμούς με περιορισμένη πρόσβαση σε νερό και τουαλέτες, όπου είναι προφανώς αδύνατο να εφαρμοστούν τα μέτρα πρόληψης και προστασίας για τη νόσο COVID-19. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεχίζουμε να ζητάμε την μεταφορά των ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (ηλικιωμένοι, άτομα με χρόνιες ασθένειες) από τα κέντρα υποδοχής σε ασφαλή καταλύματα, όπου θα μπορούν να εφαρμόσουν τα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας.»
Γιατροί του Κόσμου:
“Παρά την διαδεδομένη αντίληψη ότι υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στους μετακινούμενους πληθυσμούς και την εισαγωγή ή/και διάδοση μεταδιδόμενων ασθενειών, δεν υπάρχει συστηματικός συσχετισμός ανάμεσα στα δύο. Σε “κλειστούς πληθυσμούς”, όπως είναι τα ΚΥΤ και οι δομές φιλοξενίας, ο ιός μπορεί να μεταδίδεται ταχύτατα σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Αυτό οφείλεται στον συγχρωτισμό και τις κακές συνθήκες υγιεινής και αναδεικνύει ακόμα πιο καθαρά την ανάγκη αποσυμφόρησης και την μεταφορά των ανθρώπων αυτών σε εναλλακτικές μορφές διαμονής.”
Ηλίας Κονδύλης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΦΥ – Πολιτικής Υγείας και Αλέξης Μπένος, Καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και ΠΦΥ – Εργαστήριο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Γενικής Ιατρικής και Έρευνας Υπηρεσιών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.:
“Η απαγόρευση κυκλοφορίας στα κέντρα υποδοχής και τις δομές φιλοξενίας προσφύγων, μεταναστών και αιτούντων ασύλου για συνολικά 125 μέρες εν μέσω πανδημίας (η αντίστοιχη απαγόρευση στο γενικό πληθυσμό διήρκησε 43 ημέρες) και η συνεχής παράταση της χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση, δεν αποτελεί ενδεδειγμένο μέσο για τον έλεγχο της επιδημίας Covid-19. Αντιθέτως, συνιστά πράξη η οποία αναπόφευκτα αυξάνει το στίγμα, την περιθωριοποίηση και απομόνωση των ήδη αρκετά βεβαρημένων και ευάλωτων προσφυγικών πληθυσμών στη χώρα μας, αυξάνοντας ταυτόχρονα περαιτέρω τους κινδύνους μαζικής εξάπλωσης της νόσου covid-19 στους έγκλειστους αυτούς πληθυσμούς. Βασικά μέσα, σε ατομικό επίπεδο, για την πρόληψη από τη νόσο covid-19 παραμένουν η τήρηση των κανόνων υγιεινής και η τήρηση των αποστάσεων με αποφυγή του συγχρωτισμού. Οι βασικοί αυτοί κανόνες ατομικής πρόληψης είναι φύσει αδύνατον να τηρηθούν εντός των ΚΥΤ, λόγω των συνθηκών διαβίωσης σε αυτά. Η άρση των αδικαιολόγητων περιορισμών κυκλοφορίας στα ΚΥΤ, η αποσυμφόρηση τους και η άμεση μετεγκατάσταση των πλέον ευάλωτων προσφύγων/μεταναστών σε ασφαλείς δομές στην κοινότητα είναι οι μόνες επιστημονικά ενδεδειγμένες πολιτικές πρόληψης της νόσου covid-19 τόσο για την προστασία των προσφυγικών/μεταναστευτικών πληθυσμών όσο και τη προστασία του γενικού πληθυσμού».
Demelza Haurat και Noor Rijnberg, ιατροί
“Aς επιχειρήσουμε να φανταστούμε ποια μπορεί να είναι η ψυχική κατάσταση κάποιου που ζει περιορισμένος, μαζί με 17.000 άλλους ανθρώπους, σε θερμοκρασίες 33 βαθμών, μέσα σε καταυλισμούς όπως η Μόρια, όπου οι εντάσεις είναι ήδη υψηλές. Ο περιορισμός της ελευθερίας κίνησης επιδεινώνει την ψυχολογική δυσφορία, την απελπισία και τη βία. Το ζούμε καθημερινά στην κλινική μας όπου καταγράφουμε αύξηση των περιστατικών διαταραχής πανικού και της σεξουαλικής και ενδοοικογενειακής βίας».
Oι υπογράφουσες οργανώσεις:
Αctionaid Hellas
Amnesty International -Διεθνής Αμνηστία
Are you Syrious?
ΑΝΤΙΓΟΝΗ-Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για το Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη Βία
AΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων
Γιατροί του Κόσμου – Ελλάδα
Defence for Children International – Eλλάδα
Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού
Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι
Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες
Εqual Rights Beyond Βorders
Help Refugees
HIAS Ελλάδος
HumanRights360
ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ- MEDIN
INTERSOS Hellas
Κέντρο Ημέρας Βαβέλ
Legal Centre Lesvos
Mobile Info Team Thessaloniki
Οικολογικό Κίνημα Θεσσαλονίκης
Refugee Legal Support
SolidarityNow
Συμβίωση – Σχολή Πολιτικών Σπουδών στην Ελλάδα, Δίκτυο Συμβουλίου της Ευρώπης
Terre des hommes Hellas
Thalassa of Solidarity
